کد مطلب:45651 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:20

گنجینه پرسمان » سياست و حكومت

در جامعه كنوني كه شناخت حق از باطل مشكل شده است براي تشخيص فرداصلح در انتخابات چه معيارهايي را بايد در نظر گرفت؟

مسأله اي شناخت حق از باطل، در هر جامعه و دوراني مهم و سرنوشت ساز بوده و عدم تشخيص درست آن، لطمه هاي جبران ناپذيري به پيشرفت جامعه وارد كرده است. بررسي تاريخ صدر اسلام هم نشان مي دهد كه اين مسأله از دغدغه هاي اصلي مردم آن زمان بوده است. شيخ مفيد در كتاب امالي روايتي را نقل مي كند: «حارث به آن حضرت (علي«ع») عرض كرد: پدر و مادرم فدايت باد! كاش زنگار از دل هاي ما بزدايي و در اين موضوع (قضيه ي طلحه و زبير در جنگ جمل) و اين كه گروهي فكر مي كردند حق با آن دو است، ما را از بينش لازم برخوردارسازي». امام علي(ع) فرمودند: بس كن! تو دچار شبهه شده اي. همانا دين خدا با موقعيت اشخاص شناخته نمي شود؛ بلكه با معيار و نشانه ي حق شناخته مي گردد. پس حق را بشناس، تا اهلش را بشناس «فاعرف الحق تعرف اهله»، {V(محمدي ري شهري، ميزان الحكمه، ج 3، ص 1237) V}. حضرت بر اين نكته تأكيد مي ورزند كه بايد اول ملاك هاي تشخيص حق را شناخت، تا براساس آنها بتوان اهل حق را باز شناخت. در جامعه كنوني ما هم گاهي شرايطي پيش مي آيد كه انسان در تشخيص حق از باطل در مي ماند؛ بنابراين نياز به شناخت ملاك هايي است كه از نظر اسلام براي تشخيص و شناخت حق معرفي شده اند. در مسأله انتخابات - چه رياست جمهوري و چه مجلس و... - تعبير حق و باطل چندان صحيح نيست و در واقع تشخيص فرد اصلح از ميان ساير افراد مورد نظر است؛ اما در هر صورت در مسأله انتخابات دو نكته، مهم مي باشد: يكي مربوط به انتخاب كنندگان و ديگري مربوط به شرايط انتخاب شوندگان. الف) دو وظيفه بسيار حساس بر عهده انتخاب كنندگان مي باشد كه اگر آنها را رعايت نكنند، وظيفه ديني خود را انجام نداده و در پيشگاه خداوند مقصر مي باشند: - يك، انتخاب كانديداي اصلح فقط براي رضاي خدا و مصلحت امت اسلامي باشد و اميال نفساني، روابط دوستي، گروه گرايي، تعصبات نژادي و محلي و قومي و قبيله اي وجود نداشته باشد. حضرت علي(ع) مي فرمايد: {Hانما اخاف عليكم اثنين: اتباع الهوي و طول الامل اما اتباع الهوي فيصتدعن الحق H}؛{M از دو چيز بر شما مي ترسم: يكي از پيروي هواي نفس و ديگري آرزوي دراز. زيرا پيروي هواي نفس، انسان را از حق باز مي دارد...M}». مرحوم علامه اميني در كتاب «الغدير» از رسول خدا(ص) نقل مي كند: {Hمن استعمل عاملاً من المسلمين و هو يعلم ان فيهم اولي بذلك منه و اعلم بكتاب الله و سنة نبيه فقد خان الله و رسوله و جميع المسلمين H}؛{M هر كس از بين مسلمانان عامل را بر سر كار بياورد و بداند كه در بين مسلمين فردي وجود دارد كه او براي اين كار سزاوارتر و به كتاب خدا و سنت پيغمبر(ص) آشناتر است، آن كس به خدا و رسول خدا و جميع امت اسلامي خيانت كرده است M}»، {V(الغدير، ج 8، ص 291) V}. - دو، وظيفه دوم اين است كه فردي را كه مي خواهند انتخاب كنند، كاملاً شناخته باشند و از ديانت، صداقت، توان انجام مسؤوليت و ميزان كارآيي او را براي كاري كه انتخاب مي كند. مطمئن باشند براي رسيدن به اين تشخيص نياز به شناخت معيارها و ملاكات تشخيص اصلح مي باشد و نمي توان به شرايطي كه در قانون اساسي براي رئيس جمهوري يا نمايندگان ذكر شده، اكتفا نمود؛ زيرا آنها حداقل شرايط مي باشد، حال آن كه در اسلام، امر زعامت بسيار مهم است و كسي كه عهده دار زعامت مسلمين مي شود، بايد واجد بيش ترين شرايط باشد. در اسلام براي زمامداران و مسؤولين حكومت، شرايط بسياري هست كه نمونه هايي از آنها را ذكر مي كنيم: پيامبر(ص) مي فرمايد: «امامت و پيشوايي (رياست بر مردم) جز براي شخصي كه در او سه خصلت باشد شايسته نيست: اول،اهل ورع و پارسايي است كه او را از نافرماني خدا باز دارد. دوم، حلم و بردباري است كه بتواند خشم خود را مهار كند. سوم، حسن سلوك و خوش رفتاري با مردم است. به طوري كه براي ملت، مانند پدري مهربان باشد»، {V(اصول كافي، ج 1، ص 407) V}. حضرت علي(ع) در عهدنامه خود به مالك اشتر درباره روش انتخاب و صفات كارمندان و كارگزاران چنين مي فرمايند: {Hثم انظر في امور عمالك فاستعملهم اختياراً ولا تولّهم محاباة واثرة فانهما جماع من ثعب الجور والخيانة و توخ منهم اهل التجربة والحياء من اهل البيوتات الصالحة والقدم في الاسلام المتقدمه...H}؛{M در امور و كارهاي كارمندان و كارگزاران خود دقت كن و پس از اين كه آنها را امتحان نمودي، به كار بگمار و در تعيين آنان چنين كن: قبل از اين كه آنها را به كار بگماري، آنان را مورد آزمايش و امتحان قرار بده. به سبب تمايل به شخص، كسي را به كاري منصوب مكن. خودسرانه و بدون مشورت و يا استبداد رأي، آنها را به كار مگمار؛ زيرا اين گونه انتخاب خود ظلم و خيانت است M}». براي انتخاب كارمندان و كارگزاران دولت، اين گونه افراد را انتخاب كن: افرادي كه اهل تجربه اند و در كشاكش كارها، ساخته و پرداخته شده اند. داراي صيانت نفس و اهل شرم و حيا و عفت و از خاندان هاي پاك دامن و صالح باشند و حسن سابقه آنها در اسلام، بيش از ديگران باشد. چون اين افراد با اين صفات شايسته اند، از نظر فضايل اخلاقي در درجه اعلاي كرامت نفس قرار دارند و آبرومندند و داراي شخصيت و علاقمند به حفظ صيانت و پاكي نفس و روح خويشند و كم ترين طمع را دارند. مدير و دورانديشند و در كارها و مسائل عميق و ژرف نگرند»، {V(نهج البلاغه، نامه 53) V}. با مراجعه به آيات و احاديث و روايات ائمه معصومين(ع) مي توان شرايط ذيل را براي تشخيص كانديداي اصلح بيان نمود: 1- با تقوا و پرهيزكار، عادل و پارسا و پرهيز از هرگونه معصيت و گناه 2- داراي حلم و بردباري و حسن اخلاق و خوش رفتاري با مردم و زيردستان 3- داراي زندگي ساده و بي آلايش و بي اعتنا به جلوه هاي فريبنده دنيا، توأم با رعايت عفت و پاك دامني در خانواده. امام علي(ع) مي فرمايند: {Hو ان عملك ليس بطعمة و لكنه في عنقك امانةH}؛ {Mحكمراني براي تو طعمه و خوراك نيست، بلكه برگردن تو امانت است M}»، {V(نهج البلاغه، نامه 5) V}. 4- پاي بند به اجراي سنت هاي ديني و انجام واجبات الهي 5- داراي دانش كافي و آگاهي از فقه اسلامي همراه با بينش عميق سياسي و مديريت كافي و حسن تدبير براي اداره امور جامعه. 6- از اسباب نامشروع (تخريب، اسراف در تبليغات و...) براي پيروزي بر رقيب استفاده ننمايد. حضرت علي(ع) در مقابل كساني كه پيشنهاد مي دادند براي جذب افراد و جلوگيري از خطر احتمالي به بعضي از آنها سهم بيشتري از بيت المال بدهد، مي فرمايند: {Hاتأمروني ان اطلب النصر بالجور فيمن وليت عليه H}؛ {Mبه من دستور مي دهيد كه با جور طلب ياري نمايم M}»، {V(نهج البلاغه، خطبه 126) V}. 7- در همه حال مصلحت نظام اسلامي، وحدت و منافع و امنيت ملي را بر مصالح گروهي و جناحي و شخصي خود، مقدم بدارد 8- براساس آيه كريمه {A{/Bأَطِيعُوا اَللَّهَ وَ أَطِيعُوا اَلرَّسُولَ وَ أُولِي اَلْأَمْرِ مِنْكُمْ {w5-13w}{I4:59I}/}A}، {V(نساء، آيه 59)V} هميشه مطيع محض ولايت فقيه بوده، در راستاي خط امام و رهبري قدم بردارد 9- دشمن ستيز، دوستدار حق و مخالف باطل باشد: {A{/Bيا أَيُّهَا اَلَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا اَلْيَهُودَ وَ اَلنَّصاري أَوْلِياءَ{w1-10w}{I5:51I}/}A}، {V(مائده، آيه 51)V} {A{/Bيا أَيُّهَا اَلَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا آباءَكُمْ وَ إِخْوانَكُمْ أَوْلِياءَ{w1-10w}{I9:23I}/}A}، {V(توبه، آيه 23)V} {A{/Bأَشِدَّاءُ عَلَي اَلْكُفَّارِ، رُحَماءُ بَيْنَهُمْ {w7-11w}{I48:29I}/}A}، {V(فتح، آيه 29) V} 10- رسول خدا(ص) مي فرمايد: {Hمن تقدم علي قوم من المسلمين و هو يري ان فيهم من هو افضل منه فقد خان الله و رسوله والمسلمين H}؛{M هر كسي خود را بر قومي مقدم بدارد در حالي كه بداند در بين آن ملت فاضل تر از او براي آن كار وجود دارد، آن شخص به خدا و رسول و جميع مسلمانان خيانت كرده است M}»، {V(الغدير، ج 8، ص 291) V}. بنابراين اگر مسلمان متعهد و واجد شرايط لازم، نامزد رياست شود، ولي رفيق و رقيب خود را از خود متعهدتر و شايسته تر براي تصدي آن مسؤوليت بداند، چه بسا وظيفه و واجب شرعي اين باشد كه به نفع او كنار برود. دومين مرحله بعد از شناخت معيارها و شرايط كانديداي اصلح، شناسايي و تشخيص مصداق آن مي باشد. براي تعيين مصداق، بايد بررسي شود: الف) تشخيص وجود شرايط و ملاكات اخلاقي، ديني، تعهد و... در فرد مورد نظر و برتري او نسبت به ساير كانديداها. در اين باره بايد گفت كه شناخت كامل مسائل معنوي، اعتقادي، تقوا و... در افراد كار بسيار دقيق و حساس است. تا انسان بافردي معاشرت طولاني و نشست و برخاست كافي نداشته باشد، و او را در حالت هاي مختلف و زمينه هاي گوناگون آزمايش نكرده باشد، نمي تواند به نتيجه برسد؛ لذا بايد با مرور بر سابقه زندگي فرد و كسب اطلاعات از افرادي كه او را در اين زمينه ها كاملاً مي شناسند، آگاهي لازم را به دست آورد. ب ) تشخيص ميزان كارآيي، تخصص، توان مديريتي و... براي اين كار نيز بايد با سوابق علمي و تحصيلي، سوابق اجرايي و... آشنايي كامل داشته باشد و يا از افراد مورد اطمينان و گروه هاي مطمئن كسب آگاهي نمايد. در هر صورت، تشخيص حق و باطل و يا شناخت كانديداي اصلح، با توجه به شناخت معيار حق و شرايط و صفات نمايندگان اصلح، ممكن مي باشد. اگر فردي نتوانست خودش مصاديق را تشخيص دهد، لازم است به آگاهان عادل و خبره مراجعه كند و براساس شناخت و معرفت كامل وظايف اجتماعي خود را سامان دهد. براي آگاهي بيشتر ر.ك: 1- احمدرضا كشوري، اصول سياسي اسلام در عهدنامه امام علي(ع) 2- علي اكبر عليخاني، توسعه سياسي از ديدگاه امام علي(ع) 3- انتخابات از نظر اسلامي و قانون اساسي، ماهنامه پاسدار اسلام